بخش دوم: رامهرمز از دیدگاه تقسیمات کشوری
رامهرمز از شهرهای استان خوزستان واقع در جنوب غربی ایران است. این شهرستان با جمعیت 113 هزار و 776 نفر، در شرق استان خوزستان قرار دارد. شهرستان رامهرمز با ۳۲۵۷ کیلومتر مربع مساحت در شرق استان خوزستان واقع شده، که از شمال به شهرستان‌های ایذه، مسجد سلیمان و شوشتر، از شرق به استان کهگیلویه و بویراحمد، از غرب به شهرستان اهواز و از جنوب به شهرستان بندر ماهشهر محدود است. مرکز آن شهر رامهرمز است و بلندی آن از سطح دریا ۱۶۰ متر است.
آب و هوای شهرستان رامهرمز گرم بوده و رودخانه جراحی از شرق رامهرمز می‌گذرد. وسعت زمین‌های کشاورزی و مرغوبیت خاک حاصلخیز این شهرستان تاریخی، همچنین قرار گرفتن در مسیر تجارت بین کشور ایران و کشورهای همسایه غربی باعث شده تا عده زیادی از مردم استان‌های مجاور و به‌خصوص شهرهای همسایه شهرستان رامهرمز برای استفاده از مواهب طبیعی به رامهرمز مهاجرت کرده و به عنوان شهروند رامهرمزی در ساختن آن همیاری و همکاری نمایند. عده‌ای از این گروه به صورت فصلی (ییلاق و قشلاق) به این عمل مبادرت نموده و گروهی نیز ماندگار شدند و نسل‌های بعد از آنان نیز این منطقه زرخیز را برای زندگی انتخاب کردند.
به مروز زمان خصوصاً در پنجاه سال پیش، شهرستان رامهرمز یکی از شهرهای مهم استان بود که شهرت پیدا کرد و منطقه‌ای وسیع را شامل می‌شد. شهرستان رامهرمز دارای چهاربخش «مرکزی»، «جوی آسیاب»، «هفتکل» و «رامشیر (خلف‌آباد)» و همچنین مناطق «سلطان‌آباد»، «جایزان» و ده‌ها روستای بزرگ و کوچک بود و در دهة پنجاه می‌رفت تا به عنوان مرکز استانی جدید در کشور مطرح گردد که متأسفانه با حوادثی که پیش آمد، این خواسته مردم رامهرمز عملی نشد و باز هم با کمال تأسف، بعدها بخش‌هایی از رامهرمز جدا شد.
روستاهای شهرستان رامهرمز (به ترتیب حروف الفبا)[1]
1 - آقابکی
2- آل بوتیاره
3- احمدی
4- امام صفی
5- ارمش
6-ام سعید
7-بنه امیر چراغعلی
8-بنه خداکرم
9-بنه حیدربابا
10-بنه عباس
11-بوسخیلات
12-بنه نیمه
13-باسری (باصدی)
14-بنه شولیا
15-بنه کاید اسلان
16- بنه آقامحمد
17-بن رشید
18-بساتین
19-بنه سوخته
20-بنه اسدی
21-بنه حاجی
22-بنه کاید علیخان
23-بنه خلیفه
24-بنه مبتلا
25-بنه علی رحم آقا
26- بنه سهراب
27-بنه سیفی خان
28 –برات حسن شاهی
29-بایمان
30-بوسخیر
31-بنه کل محمد
32-بنه کل سلمان
33-پاگچی
34-پلیم
35-تل خاکستری
36-تقلی
37-توشمال
38-تل زرینی
39-جو کنک
40-جوی آسیاب (به بخش تبدیل شده است)
41-جایزان نو
42-جایزان کهنه
43-جولکی
44-جعفر صادق
45-جوبری
46-جونکش
47-چم لیشان
48-چموم
49-چهارپیران
50-چنگاب اتابک
51-چم هاشم
52-خرمن خاک
53-خوصه
54-خدیجه
55-خان کشته
56-دور کل یا دوریکل
57-دره مختارک
58-دهیور
59-دره بید
60-دیم شاوه
61-دوکوهک
61-دوپیران
62 دیمه
63-دره دون
64-راکی
65-رستم آباد
66-رغیوه
67-زنیده
68-زویدی
69-سرای دمن
70-سید غدیر
71-سرجولکی
72-سالمیه
73-سید جاسم
74-سه لمبه
75-سواده
76-سلطان آّباد
77-سادات
78-سرتل
79-سرتا
80-سرچشمه
81-سرکوهکی
82-شیفه ی شهریاری
83-شاه ابوالقاسم
84-شور عرب
85-شیخ طعیمه
86-شیخ عبدالله
87-صفر
88-صفدران
89-صندلی
90-طریفه
91-ظهیری
92-عریض
93-علی آباد
94-عبدالسید
95-عدس
96-عین حداد
97-عبدیله
98-غویله
99-فرگانه
100-قیطاس
101-قلعه شیخ
102-قلعه نو
103-قلعه حمود
104-قلعه گلال
105-کولی
106-کندک
107-کوت شیخ
108-کیمه
109-کریت
110-کبید
111-کوله
112-گزار یکم (گدار یکم)
113-گاوپیش
114-گریچ
115-گوگرد
116-لپوئی
117-مالح
118-مکتوله (متوله)
119-مشهدی محمدی
120-مرات
121-مال کاید
122-مربچه
123-مرتوئی
124-مرادبیگی
125-ماماتین (مماتین)
126-نحاور
127-ورزرد
130-هویر
131-هزارمنی
132-یوسف آباد
به‌نظر اینجانب روستاهای رامهرمز که انسان‌هایی با اندیشه و افکاری بلند در دوران گذشته، اقدام به بنیانگذاری آنها (به‌ویژه پس از حوادث گوناگون طبیعی و انسانی زمان خود) نمودند، قابل بازنگری و تجزیه و تحلیل تلاش‌های آنان می‌باشد. مردمان سخت کوش و تلاشگری که از دید بعضی از همشهریان، با برداشتی ابتدایی (دهاتی) یاد می‌شوند. در حالی که پایه گذاران این روستاها و مردمان آنها بخش مهمی از تاریخ و فرهنگ رامهرمز و قابل تجلیل و ستایش هستند. همین مردم بدون هیاهوی، آرام و در عین حال آگاه به شرایط اجتماعی دوران خود، با ابتکار و خلاقیت و پرورش استعدادهای جامعه ساز، باعث شگفتی در این عرصه شده اند.
جا دارد همشهریان دلسوزی که منابع و یا اطلاعی از گذشته شهر و دیار و روستاهای خود دارند، همکاری نموده و دانسته‌ها و یافته‌های خودرا گردآوری و منتشر کنند تا هم مشتاقان بهره گیرند و هم تاریخ پویایی از این مردم همیشه زحمت کش و مبتکر داشته باشیم. برای نمونه در بررسی که بنده بر روی نام روستاهای رامهرمز انجام دادم، به این نتیجه رسیدم که نام تعدادی از روستاهای شهرستان رامهرمز با (بنه) شروع و سپس نام بنیانگذار آن روستا آورده شده است. بزرگواران اطلاع دارند که بنه در معنی لغوی، جا و مکان زندگی و در مواردی ریشه و بنیاد را می‌رساند.
روستاهای : بنه آخوند، بنه آقا محمد، بنه امیر چراغعلی، بنه خداکرم، بنه عباس، بنه نعیمه، بنه شولی یا شولیا، بنه کاید اسلان، بنه اسدی، بنه حاجی، بنه کاید علیخان، بنه خلیفه، بنه مبتلا، بنه ملا احمد، بنه سهراب، بنه سیفی خان، بنه کل سلمان، بنه کل محمد و تعداد دیگری از روستاهای رامهرمز، توسط افراد بنیان گذاشته شده و با تلاش و کوشش مردم هر روستا دوام و بقا پیدا نموده اند. این روستاها که خودکفا بوده و علاوه بر اینکه بسیاری از نیازهای زندگی خودرا تامین می‌کنند، یاری رسان مردم شهر رامهرمز نیز می‌باشند. استعدادهای شکوفایی را هم پرورش داده که موفق به انجام خدمات شایانی به جامعه شده اند.
در بررسی دیگری از روستاهای شهرستان رامهرمز به این نتیجه رسیدیم که روستاهایی هم بنا به شرایط زمان و مکان نامگذاری گردیده است. مانند پاگچی که چون در دامنه کوه گچی قرار دارد، این نام را بر خود گرفته است و گلالدون که باقیمانده گلال‌ها و ریگ زارهای دوران‌های آبرفتی گذشته و قابل توجه است. یا بنه دره دون که محل دره (حرف د کسره دارد) یا خارهای بزرگ ومخل زمین‌های کشاورزی بوده که به همت کشاورزان جوی آسیاب، ریشه کن شده اند. بعضی از روستاها با شکل گیری یک واقعه تاریخی نامگذاری گردیده که حکایت از یک داستان تاریخی دارد. (مانند بنه خان کشته و بنه سوخته).
به هر حال شهرستان رامهرمز که تاریخی دیرینه دارد و با گذر از حوادث و اتفاق‌های گوناگون، جغرافیای کنونی را شکل داده است، می‌توان با اراده و علاقه تاریخ دوستان این بخش از جغرافیای کشور پهناور ایران وقایع تاریخی شهر و روستاها را گردآوری و به نگارش در آورد تا بتوانیم به نگارش مجموعه‌ی «تاریخ جغرافیای رامهرمز» دست یابیم.
[1] نقل از صفحه 177 جغرافیای تاریخی و آثار باستانی خوزستان
