بخش نهم: فعالیت‌های اجتماعی سه دوره نمایندگی میرزا محمدعلی کلانترهرمزی
فعالیت‌های اجتماعی سه دوره نمایندگی میرزا محمدعلی کلانترهرمزی
رامهرمز، شهرستانی با قدمت تاریخی است و مستعد پیشرفت زیادی بود ولی به علت اینکه منطقه‌ای کشاورزی و درآمد چندانی نصیب مردم نمی شد، از خدمات شهری و اجتماعی بهره کافی نبرده است و این امر باعث مهاجرت عده زیادی از رامهرمزی‌ها به شهرهایی با امکانات بیشتر گردید. در نتیجه رامهرمز به صورت شهری در بن بست درآمده و این موضوع مردم را رنج می‌داد.
در چنین شرایطی میرزا محمدعلی کلانترهرمزی با کسب 10،210 رأی به عنوان نماینده مردم رامهرمز انتخاب شد.
بدرقه میرزا محمدعلی کلانترهرمزی
نماینده دوره 21 از جانب مردم شریف رامهرمز
از آنجایی‌که او فرزند برومند و رنج کشیده رامهرمز بود و به نیازمندی‌های مردم آگاهی داشت، در آغاز، تأمین آب و برق رامهرمز را در اولویت قرار داد. به همین منظور از آقای دکتر وحیدی، وزیر آب و برق که قبل از آن مدیر عامل سازمان آب‌وبرق بود و آقای مهندس قره‌باغی، مدیرعامل وقت سازمان آب‌وبرق برای سفر به رامهرمز دعوت به‌عمل آورد و وضعیت بحرانی آب و برق در این شهرستان را مطرح نمود.
بزرگواران اطلاع دارند که تا آن زمان آب آشامیدنی مردم رامهرمز از نهرهای آب منشعب از رودخانه رامهرمز برداشت میشد. تنها حوضچه‌ای سیمانی در مرکز شهر ساخته بودند که آب نهر در آن جریان و به وسیله شش لوله فلزی خارج میشد. این منطقه نیز به نام «شش لوله» معروف بود[1]. سقاها آب را با مشک از شش لوله به خانه‌های مردم می‌رساندند. عده‌ای از مردم شهر نیز با حفر چاه و درست‌کردن سرداب، کمبود آب آشامیدنی و گرمای تابستان را حل میکردند. مردم روستاها و اطراف هم صبح زود مشک‌های خود را از آب نهرها پر کرده و در «حبانه»[2] نگهداری مینمودند.
در آن زمان بود که با تصویب بودجه‌ای از استانداری خوزستان، برای ساختن حوضی بزرگ و نصب پمپ های قوی و موردنیاز در بالای شهر (بنه آخوند) و لوله کشی به منظور انتقال آب از رودخانه به حوض و سپس به منبع آب بزرگی در وسط شهر (بر روی تل ملابندر و روبروی دبستان استیجاری هرمزان که در ساختمان خانواده ایزدی قرار داشت)، اعتباری در اختیار شهرداری رامهرمز قرار گرفت. در آغاز لوله کشی در شهر انجام و با نصب لوله‌‌های فشاری (شیرهای فشاری) در فاصله‌‌های معین، بخشی از مشکل مردم را حل کردند، پس از آن لوله کشی آب در اولویت کار مسئولین قرار گرفت . سپس توسعه آب و برق مردم رامهرمز از جانب سازمان آب و برق خوزستان پیگیری شد. کارشناسان سازمان آب و برق، بررسی‌های اولیه را به انجام رساندند و نتیجه را به مسئولین طرح، اعلام کردند.
حوض و تصفیه خانه آب رامهرمز ( بنه آخوند )
اولین منبع آب رامهرمز
زندگی در شهر
زندگی در روستا
در زمینه شبکه‌های انتقال نیروی برق رامهرمز، آقای مهندس ایرج عابدی، فرزند برومند رامهرمز، تلاش فراوانی انجام دادند. در مورد شبکه توزیع برق هم آقای مهندس حسن کاووسی و گروه ایشان، سعی نمودند تا به بهترین شکل کار را به انجام برسانند. تا آنجایی که به خاطر دارم گروه توزیع برق دو موضوع را مطرح کردند. در آغاز، نصب پایه های جدید برق، نیاز به خیابان های طراحی شده و منظم داشت تا بتوان پایه ها را در فاصله معین و محل مناسب نصب نمود. این امر، باعث شد تا خیابان های بیشتری برای اصلاح و توسعه، مورد توجه شهرداری قرار بگیرد. دوم اینکه، کارشناسان شبکه توزیع برق درخواست کردند که تعداد متقاضیان انشعاب برق باید به حدّی برسد تا با ولتاژ برق موجود در شبکه همخوانی داشته باشد و این یک کار فرهنگی بود که مردم را تشویق به استفاده از شبکه جدید برق بکنند.
پل قدیمی رودخانه فصلی (سور خانمی) رامهرمز
در آن تاریخ، تنها جاده ای که رامهرمز را به مرکز استان (اهواز) وصل میکرد، جاده شوسه ای بود که در دامنه ی کوه «سورخانمی» به «نمره‌یک» و سپس به اهواز متصل می شد. این جاده، از سه راهی نمره‌یک، تا هفتکل نیز میرسید. جاده شوسه ی دیگری در جنوب رامهرمز از کنار رودخانه «الله(علا)» می گذشت و رامهرمز را به بخش رامشیر و بندر ماهشهر وصل می کرد. مسیر ارتباطی رامهرمز با روستاهای شمال شهر از راههای مال رو کوهستانی (چهل‌پلکان) صورت می گرفت. این وضعیت نشان میدهد که رامهرمز از نظر راههای ارتباطی در وضعیت بدی قرار داشت و در بن بست بود که تأثیر آن در شرایط اقتصادی مردم نمایان می شد.
این امر مهم، میرزا محمدعلی کلانترهرمزی را به فکر انداخت تا رامهرمز را از بن بست خارج کند. برای اجرای این فکر با بزرگان و مردم شهر مشورت نمود و نهایتاً به این نتیجه رسیدند که با ایجاد جاده های جدید و توسعه ی جاده های موجود، مسیرهای رامهرمز به شیراز و اصفهان و دیگر شهرهای استان خوزستان را که در میان این شهرها میباشند، بازگشایی کند تا بدین شکل، مردم رامهرمز بتوانند محصولات کشاورزی خود را راحت تر به استانهای دیگر کشور، صادر نمایند.
تا آن تاریخ، هیچکدام از طرحهای نفتی در رامهرمز به نتیجه نرسیده بود. لازم به یادآوری است که اولین طرح اکتشاف نفت که توسط انگلیسی ها در ایران انجام گرفت، در منطقه «دره‌قیر» رامهرمز بود که هنوز آثار آن بر جای مانده است. ولی چون به نتیجه نرسید، اکتشاف نفت در مسجد سلیمان را آغاز و به نتیجه رسیدند. در هر صورت، تنها منبع اقتصادی مردم رامهرمز، کشاورزی و باغداری بوده است و بیشتر محصولات کشاورزی از شهرهای اهواز و بندر ماهشهر صادر میشد که این جاده ها هم شوسه بودند. با اختصاص بودجه ای برای آسفالت جاده رامهرمز به رامشیر که رامهرمز را به شهرهای اهواز و بندر ماهشهر وصل میکرد، اولین گام برای خروج رامهرمز از بن بست برداشته شد.
مسیر چهل پله‌کان
مسیر دیگری که برای رامهرمز مهم و یک امر حیاتی محسوب میشده است، مسیر رامهرمز به ایذه بود که تا قبل از سالهای 1345 و 1346 خورشیدی، مردم از معبر «چهل‌پله کان» که مسیری مال رو بوده و شهر رامهرمز را به روستاها و شهرهای شمالی وصل مینمود، رفت و آمد میکردند. این مسیر دشواری های زیادی برای عبور از این معبر، بویژه برای بازرگانان و تجّار که کالاهای خود را باید جابه جا مینمودند، دربر داشت. بنا به پیشنهادهای مردم و مشورتها و پیگیریهای شدید میرزا محمدعلی کلانترهرمزی و پس از تصویب بودجه و اعتبار لازم، ماشینهای راهسازی دامنه ی کوه دنا را به منظور رونق اقتصادی مردم، شکافتند و فصل نویی در تاریخ رامهرمز ورق خورد. هدف از اجرای این طرح، باز نمودن مسیر ماشین رو از رامهرمز به ایذه، شهرکرد و اصفهان بود که خوشبختانه در دهه ی چهل خورشیدی عملی شد و کاری دیگر در کارنامه خاندان کلانتر افزوده گردید .
در آن زمان بنده و دوستان عزیزم به دامنه کوه رفتیم
تا آغاز فصل تازه ای از تاریخ رامهرمز را تماشا کنیم .
زمانی که مسئولین بلندپایه سازمان آب و برق خوزستان به رامهرمز آمدند، سه برنامه ی کاری را مورد بررسی قرار دادند. تأمین آب و برق و طراحی سدّی به منظور ذخیره و استفاده بهینه از آب بارندگی مورد توجه کارشناسان قرار گرفت. بحث کم آبی و یا جاری شدن آب رودخانه رامهرمز از مسیر کوههای گچی، آن هم در تابستان و سال های خشک، باعث می شد تا املاح آب رامهرمز زیادتر از حد معمول باشد.
نتیجه‌ی بررسی‌های کارشناسان این شد که به دلیل املاح فراوان آب در بالادست، حوضچه پشت سد پس از مدت کوتاهی پر خواهد شد و علاوه بر آن، بودجه زیاد برای اجرای پروژه لازم بود که در نتیجه عملی شدن ساخت سد را به بعد موکول کردند. با گذشت زمان و پیروزی انقلاب اسلامی ایران، این طرح دوباره در سال 1376 مورد توجّه قرار گرفت و سد جره جدید در نزدیکی سد جره قدیم بنا شد که اکنون مورد بهره برداری است.
انجام اقدام‌های اولیه در دوره بیست و یکم باعث شد که مردم خواستار شرکت دوباره میرزا محمدعلی کلانترهرمزی در انتخابات دوره بیست و دوم در سال 1346 شوند. در این دوره، میرزا محمدعلی کلانترهرمزی با کسب 11،269 رأی مردم رامهرمز برای بار دوم نمایندگی آنان را در مجلس شورای ملی پذیرفتند. در این دوره نیز، عزم خود را برای تکمیل طرح های دوره قبل و شروع طرح های جدید، جزم نمودند.
مشکل دیگری که مردم رامهرمز با آن مواجه بودند، بحث آموزش و پرورش و نداشتن دبیران کافی برای تدریس در دبیرستانهای رامهرمز بود. برای اینکه کسانی که برای گذراندن دوره های دانشگاهی به خارج از رامهرمز می رفتند، به دلیل نبودن امکان زندگی راحت، حاضر به بازگشت به رامهرمز نبودند. در این زمینه، میرزا محمدعلی کلانترهرمزی که خود از دبیران باتجربه اهواز بود و با همکارانش روابط فرهنگی و دوستانه ای داشت، توانست با مشورت و تشویق تعداد ی از آنان، گرچه به صورت یک یا دو روز در هفته تدریس، کلاسهای بدون دبیر را سر و سامان دهد.[3] در آن زمان، شش کلاس دوره دبیرستان رامهرمز، در دو دبیرستان سه کلاسه دوره ی اول (امیرکبیر) و دبیرستان دوره ی دوم «پهلوی سابق و امام جعفر صادق(علیه‌السلام) فعلی» تدریس می شد.
با اعزام دبیران موردنیاز دوره ی دوم دبیرستان رامهرمز، مشکل دیگری وجود داشت که آن هم محل سکونت دبیران اعزامی بود. چرا که به علت بومی‌بودن مردم شهر، هتل یا مهمان‌سرایی در شهر نبود تا دبیران بتوانند از آن استفاده کنند. تعداد اندکی خانه سازمانی وجود داشت که برای مدیران رده بالای شهر مانند فرماندار و رؤسای اداره های دولتی بود. عده ی کمی نیز با عنوان نمودن اینکه رامهرمز شهری کشاورزی و علاوه بر نداشتن وسایل تفریحی برای خانواده ها دارای مار و عقرب فراوانی است، حاضر به ماندن در رامهرمز نبودند. در این میان، بعضی از فرهنگیان اصیل رامهرمزی، برای جذب چنین نیروهایی با مهمان نوازی و اسکان‌دادن آنان، پذیرای تدریس و علم و دانش آنان می شدند. برای نمونه میتوان از میرزا عبدالرسول کلانترهرمزی که خود از فرهنگیان دلسوز رامهرمز بود، نام برد. با این وجود، معلمان و دبیران بومی با جان و دل به امر تدریس همت گماردند.
در دهه ی چهل، رامهرمز تنها یک دبیرستان دوره ی دوم و تا سطح ششم داشت که آن هم در یک رشته (طبیعی) تدریس می شد. با توجه به شرایط موجود در رامهرمز، توسعه خیابان های شهر و احداث خیابان های جدید ضروری به نظر میرسید. ولی چون شهرداری درآمد چندانی نداشت و وصول عوارض شهر حاصل از صادرات محصول های کشاورزی و باغی، جوابگوی هزینه های شهر نبود، با استفاده از بودجه استانداری، اقدام هایی صورت گرفت. در این خصوص، حمایت ها و پشتیبانی از طرحهای پیشنهادی شهرداری رامهرمز توسط میرزا ناصر کلانترهرمزی که مسئولیتی در استانداری خوزستان داشتند برای کسب بودجه و اعتبار لازم، بسیار کارگشا بوده است. چرا که ایشان درد و رنج مردم رامهرمز را عمیقاً درک میکرد و اعتقاد راسخی برای رفع دشواری های آنان داشت.
در دوره ی دوم نمایندگی میرزا محمدعلی کلانترهرمزی، ایشان امکان توسعه شهر و ایجاد راههای ارتباطی شهر با روستاها را مورد توجه قرار دادند و با پیگیریهای فراوان به اداره های دولتی سر و سامان داده و احداث خیابانهای بیشتری را مدّنظر قرار دادند. خدمات ارزنده دیگری مانند احداث بیمارستان، مدرسه سازی، کتابخانه، احداث لوله کشی و تأسیسات آب روستایی، حمامهای بهداشتی روستایی، خدمات فرهنگی، احداث پلهای روستایی، احداث زمینهای ورزشی را به انجام رساندند.
تصویب برنامه های شهرک سازی در باصِدی، سلطان آباد و جایزان که مراحل انجام آنها در دهه ی پنجاه صورت گرفته است. در این زمان بود که رسیدگی به نیازهای مردم بخش های هفتکل و رامشیر اجتناب ناپذیر شد و مشکل مردم هفتکل، بویژه در زمینه آب آشامیدنی شدیداً مورد توجه قرار گرفت. به همین منظور، طرح انتقال آب از سرشاخه های کارون برای مردم هفتکل و رامهرمز از مسیر حسن آباد شوشتر طراحی و جهت اجراء به سازمان آب و برق خوزستان ابلاغ گردید که بخشی از آن انجام، ولی به دلیل بار مالی سنگین، بقیه ی طرح در دوره ی نظام جمهوری اسلامی ایران به اجراء درآمد و بخشی از آب شُرب مردم رامهرمز را تأمین میکند.
انجام این اقدام ها و کارهای دیگر، باعث تغییر نسبی در وضعیت شهر و روستاهای رامهرمز گردید. به همین جهت، چهره شهر تا اندازهای تغییر کرد و شکل مهندسی به خود گرفت. ساختمانهای نو، گشایش بانکهای جدید، رونق اقتصادی مردم، برخورداری از وضعیت بهداشتی بهتر، سبب شد تا تعدادی از فرزندان تحصیلکرده‌ی رامهرمز به زادگاهشان برگردند و جهت خدمت به مردم اعلام آمادگی نمایند. به‌ویژه در بخش آموزش و پرورش و تدریس در دبیرستان رامهرمز که حضور آنان ضروری بود.
آماده سازی بهشت آباد شهرستان رامهرمز در خارج از شهر که به دلیل در طرح قرار گرفتن قبرستان قدیمی در محدوده ی شهری، پس از توسعه و ادامه خیابان پهلوی سابق و خیابان آزادی فعلی صورت گرفت و شهرداری رامهرمز[4]، زمینی را به همین منظور خریداری کردند. در نتیجه، بیشتر مردم رامهرمز در سال 1350، خواهان نمایندگی میرزا محمدعلی کلانترهرمزی در دوره ی بیست وسوم مجلس شورای ملی شدند و نهایتاً با تعداد 10،754 رأی برای سومین بار، این مسئولیت را بر عهده ی ایشان گذاشتند. علاوه بر پیگیری انجام کارهای شهری توسط مسئولین اداری، طرح های مهم مانند تکمیل پل الله (علا) که بر روی رودخانه رامهرمز بنا شده بود و رامهرمز را علاوه بر روستاهای شرقی رامهرمز به بهبهان و شیراز متصل میکند، مورد توجه قرار گرفت. خوشبختانه، پل الله و جاده دو طرف آن در سال 1352 خورشیدی مورد بهره برداری قرار گرفت. در این دوره، جاده ی رامهرمز به اهواز از مسیر کوپال و مربچه که سبب کوتاه شدن بین دو شهر شده است، مورد تصویب و اجراء قرار گرفت.
گشایش بانک بازرگانی سابق در مهرماه 1350
در این دوره، سازمان آب و برق خوزستان با احداث شبکه توزیع برق، مردم شهر رامهرمز و اطراف آن را از نعمت برق پایدار برخوردار نمود و برقرسانی به روستاها را در برنامه ی کار خود قرار داد. شبکه توزیع آب آشامیدنی هم براساس خیابانهای توسعه یافته و احداث خیابانهای جدید مورد بازنگری قرار گرفت و تا اندازه ای مشکل آب آشامیدنی مردم را برطرف کرد که این اقدام توسط شهرداری رامهرمز انجام گرفت. ولی با توجه به توسعه ی شهری هنوز تا رسیدن به نتیجه ی مطلوب، اقدام هایی می بایست به وسیله شرکت آب و فاضلاب خوزستان صورت میگرفت که به بعد موکول شد.
پل قدیمی (آّب‌نما) رامهرمز پیش از بهره برداری از
پل علا در سال 1352
پل علا رامهرمز
گشایش ساختمان جدید بانک ملی در سال 1353
کاربرد گچ در خانه های قدیمی رامهرمز
|
طرح های دیگری هم مورد بررسی قرار گرفت که چون انجام آنها زمانبر بود، بخشی به انجام رسید و بخشی هم در برنامه های اجرایی آینده منظور شد مانند طرح احداث کارخانه‌های گچ و سیمان (دو معدن خدادادی شهرستان رامهرمز). کارخانه گچ رامهرمز، به‌عنوان اولین و بزرگترین کارخانه گچ ماشینی در شمال شرقی خوزستان، روبه روی روستای بُغدَک رامهرمز با ظرفیت اولیه 1000 تن در روز آغاز به کار نمود.
مردم بزرگوار قدیمی رامهرمز به یاد دارند که قبل از راه اندازی کارخانه گچ که نیاز خوزستان و دیگر استانهای کشور را برطرف میکند، گچ رامهرمز بیشتر در محدوده ی مرکز شهر مورد استفاده بود و به دلیل مصرف کم آن، گچ کوبها مقداری از سنگهای گچی را در محوطه های باز شهر در کوره های گچی پخته و با ابزار دستی کوبیده و با حیوان به مکان های مصرف کننده انتقال میدادند.
چون این وضعیت با توسعه ی شهری منافات داشت، شهرداری از گچ کوب ها خواست تا در دامنه کوه، گچ را کوبیده و سپس به شهر منتقل نمایند. با افزایش درخواست ها در شهر و روستاها، طرح و اجرای احداث کارخانه گچ قبل از انقلاب عملی شد، ولی کارخانه سیمان رامهرمز در دوران نظام جمهوری اسلامی ایران راه اندازی و مورد بهره برداری قرار گرفت که پس از جدا شدن هفتکل از رامهرمز، نام کارخانه تغییر یافت و به نام سیمان خوزستان نامگذاری گردید. این تغییر نام در حالی است که این کارخانه در منطقه رامهرمز احداث گردیده و عوارض زیانبخش جانبی آن از جمله آلودگی هوای رامهرمز و تصادف های ناشی از تردد ماشین های سنگین حمل سیمان، سهم مردم رامهرمز است.
کارخانه سیمان رامهرمز (خوزستان)
انجمن‌های شهر و روستا
اقدام هایی که در سه دوره نمایندگی میرزا محمدعلی کلانترهرمزی صورت گرفت، نتیجه ی همفکری، مشورت و دلسوزی مردم بوده که برآیند آن در انتخاب اعضای انجمن های شهر و روستا به مرحله ی اجراء درآمده است که مورد حمایت و پشتیبانی نماینده وقت مردم در مجلس شورای ملی ایران قرار می گرفت. از دیدگاه میرزا محمدعلی کلانترهرمزی، هر شخصیتی که می توانست در راه عمران و آبادانی و به خصوص در زمینه ی فرهنگی قدمی بردارد، شهروند رامهرمزی محسوب شده و نگاه قومیتی نداشتند. به همین دلیل در مدت سه دوره نمایندگی ایشان، شخصیت های کارآمد و باتجربه از طیف های مختلف فکری در انجمن ها گرد هم آمدند تا در سازندگی رامهرمز نقش داشته باشند. طبیعی است که در چنین شرایطی که همه ی اعضای انجمن و نماینده آنان در مجلس شورای ملی ایران یک هدف و آن هم خدمت به مردم شهرشان را سرلوحه کار خود قرار دهند، به پیشرفت های چشمگیری دست یابند.
در آن زمان، بیشتر و شاید همه ی اعضای انجمن های شهر و روستا، اتفاق نظر داشتند که باید در جهت ساختن رامهرمز و ایجاد رفاه بیشتر برای مردم این دیار کهن، گام های مؤثری بردارند. به همین سبب، افرادی که انتقادهایی از سیستم و حکومت وقت داشتند، با راهیابی در انجمن های شهر و روستا، اهداف خود را در جهت پیش بردن رامهرمزی آباد و سرافراز عملی کردند.
انجمن شهر و روستا در شهرداری رامهرمز در سال 1352
با نگاهی به اسامی بزرگوارانی که در دوازده سال و یا بخشی از این مدت، عضویت انجمن‌های شهر و روستا را پذیرفتند، ماهیت عملکرد آنان روشن می‌شود. در این مرحله، به نام چند تن از دلسوزان مردم رامهرمز که در انجمن های شهر و روستا فعالیت داشتند، اشاره می‌کنم.[5]
1 - آقای حاج اکبر مفتخر
2 - آقای حیاتقلی عطایی
3 - آقای شنبه بذرکار
4 - آقای نصرالله حقیقی
5 - آقای نورالله نصیری
6 - آقای علمدار شفیعی
7 - آقای حاج امیر بهوندیوسفی
8 - آقای عبدالحسین منوچهری
9 - آقای احمد رئوفی
10 - آقای حاج چراغعلی نجفی
11- آقای منصور امین
12 - آقای محمدرضا بهبهانی
13 - آقای حاج رضا کمری زاده
14 - آقای حاج علی اسکندری
15 - آقای حاج پرویز امیری
16 - آقای ملادرویش بهمنی
17 - آقای حاج کاظم ستوده
18 - آقای شیخ حسن صندلی
19 - آقای حاج آسوده
20 - آقای ملادرویش طلاوری
21 - آقای محمد خمیسی
22- آقای درویش عباسی
23 - آقای میرزا حبیب الله کلانترهرمزی
24- آقای حاج عبدالرضا ایزدی
آقای حاج پرویز امیری
آقای حاج کاظم ستوده
آقای حاج چراغعلی نجفی
آقای نورالله نصیری
آقای ملادرویش بهمنی
آقای حاج امیر بهوندیوسفی
آقای حاج اکبر مفتخر
آقای میرزا حبیب الله کلانترهرمزی
آقای شنبه بذرکار
آقای منصور امین
آقای محمدرضا بهبهانی
مطلب پایانی دوران نمایندگی میرزا محمدعلی کلانترهرمزی
در نهایت، میتوان گفت که مردم شریف رامهرمز در سه دوره نمایندگی میرزا محمدعلی کلانترهرمزی، علاوه بر مکانهای رسمی و اداری، سه پایگاه برای حضور و طرح مشکل و رسیدگی به حقوق خود را داشتند:
- در رامهرمز، منزل میرزا فرج‌الله که خانه پدری و بیشتر در دسترس بود؛
- منزل میرزا ناصر در اهواز که همیشه پذیرای مردم رامهرمز و دیگر شهرهای استان خوزستان بود؛
- منزل میرزا محمدعلی در تهران که جایگاه دادرسی به دادخواهان قلمداد میشد و به مسکن و مأوایی برای همشهریان رامهرمزی تبدیل شده بود.
