بخش ششم : نوای ساز و دهل در رامهرمز (مقدمه)
مقدمه
این نوای محلی یعنی نوای «ساز و دهل»، در گذشته با زندگی مردم عجین شده و احساسات مردم را چه در شادی و چه در غم و اندوه ظاهر می‌ساخت و به نوعی زبان گویای احساسات مردم شده بود. اگر بخواهیم بر مبنای اصول موسیقیایی (که اعلام نظر اساتید فن را می‌طلبد) برخورد کنیم، این نوای محلی در چند سبک اجراء می‌شده است که هر سبکی تابع شرایط و زمان خاص خود بوده و در زنده نگهداشتن روحیه مردم نقش مهمی را بازی می‌کرده است. به همین دلیل این نوا در دل مردم جای داشت و نوازندگان ساز و دهل در رامهرمز دارای جایگاه ویژه‌ای بوده‌اند و برای استفاده از هنر آنان می‌بایستی از قبل وقت بگیرند. خصوصاً اساتیدی مانند محمد چراغی که به محمد دوتلی معروف و استاد نوازندگی ساز و کِرِنا بود و همکار دهل‌زن ایشان، به نام ضرب‌علی که در نواختن دهل توانست با استادی تمام آهنگ‌های محمد چراغی را همراهی کند. زیرا هماهنگی بین ساز زن و دهل‌زن بسیار اهمیت دارد و در صورتی که این دو نوازنده هماهنگ نباشند، نتیجه کار آنان بر دل نمی‌نشیند.
نوازندگی استاد کرم الله خطیبی و همکارش
هر کدام از این دو نوازنده سختی‌های خاص خود را دارد و استقامت در مقابل این دشواری‌ها، توان بالایی را می‌طلبد. به همین دلیل هر کسی مایل و یا قادر به اجرای این نوع موسیقی نمی‌باشد، آن هم در شرایطی که اتفاق می‌افتد مدت زمان دو تا سه ساعت بدون وقفه مثلاً سبک چوب‌بازی را بنوازند.
