بخش دوم : نمایی از خوزستان :: رامهرمز در نگاهی تازه

بخش دوم : نمایی از خوزستان

پنجشنبه, ۱۸ آذر ۱۴۰۰، ۱۱:۱۴ ب.ظ

پالایشگاه نفت آبادان

"پالایشگاه آبادان در سال ۱۲۹۱ به‌عنوان نخستین پالایشگاه نفت خاورمیانه، توسط شرکت نفت ایران و انگلیس تأسیس شد و در طول سال‌های نخست، خوراک مورد نیاز آن (نفت خام) تنها از میدان نفتی مسجد سلیمان تأمین می‌شد. هم‌اکنون نفت خام مورد نیاز پالایشگاه آبادان به‌طور روزانه توسط شرکت ملی مناطق نفت‌خیز جنوب و از میادین نفتی آغاجاری، دارخوین و اهواز تأمین می‌شود. این پالایشگاه تنها پالایشگاه نفت ایران است که کماکان به‌صورت دولتی اداره می‌شود و مالکیت آن در اختیار شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی ایران می‌باشد.

تاریخچه

پس از اکتشاف نفت در شهر مسجد سلیمان در سال ۱۲۸۷ لزوم ایجاد یک پالایشگاه نفت برای این منطقه ضروری بود، به همین دلیل عملیات طراحی و ساخت این پالایشگاه در سال ۱۲۸۸ توسط شرکت نفت ایران و انگلیس آغاز شد و پس از ۳ سال، در سال ۱۲۹۱ این پالایشگاه راه‌اندازی و وارد مدار تولید گردید.

https://fa.wikipedia.org/wiki

اشکفت سلمان ایذه

اشکفت سلمان (نیایشگاه تاریشا) بزرگترین خط نوشته میخی ایلام نو را در خود جای داده‌است. اشکفت سلمان در جنوب ایذه واقع شده و شامل چهار نقش برجسته متعلق به دوره ایلامیان و بقایای یک ساختمان متعلق به اتابکان است. این محل پرستشگاه تریشا یکی از خدایان ایلامی بوده‌است. در این منطقه علاوه بر وجود سنگ نوشته ها، شامل غار و چشمه ای معدنی از دل کوه میباشد که در اشکفت سلمان چهار نقش برجسته وجود دارد که دو تای آن داخل غار و دو تای دیگر در خارج از غار وجود دارد. بزرگ‌ترین نوشته خط میخی از دوره عیلامی در این غار وجود دارد که از زمان شاهک عیلامی، شاه بومی آیاپیر یا آیاتم، وجود دارد و هم‌چنین برای نخستین بار حضور مصور زن دوشادوش مرد در نقش برجسته‌های این غار دیده شده است.

حضور مصور زن دوشادوش مرد

در سنگ نگاره اشکفت سلمان

ورودی دانشگاه جندی شاپور اهواز

دانشگاه جندی شاپور اهواز

تاریخ و تمدن کهن و باستانی ایران زمین، میراث بسیار ارزشمندی را برای آیندگان به یادگار گذاشته است. میراث گران بهایی که نه تنها برای مردمان این سرزمین، که گاه برای جهانیان نیز حائز اهمیت و اعتبار بوده و برگ زرینی در تاریخ این مرز و بوم به شمار می آید. در این میان، علاقه و اهتمام ایرانیان به فراگیری دانش و کشف رموز و اسرار علمی جهان، بر هیچ کس پوشیده نیست. خردورزی و دانش اندوزی مردمان این دیار تا جایی بود که بنا بر مستندهای تاریخی موجود، کهن ترین سنت دانشگاهی در ایران پدید آمد و قدیمی ترین دانشگاه ایران و جهان، در این سرزمین متولد شد.

دانشگاه جندی شاپور ( گندی شاپور ) در شمال خوزستان، اولین دانشگاه تاریخ ایران زمین و از نخستین دانشگاه های علمی در جهان به حساب می آید. مکانی با 1750 سال قدمت، به عنوان کهن ترین دانشگاه جهان در یونسکو به ثبت رسیده است و امروزه تنها بقایای اندکی از آن، یکی از جاهای دیدنی دزفول به شمار می آید.

این مرکز و به عبارتی شهر علمی معتبر جهان باستان که یادگار ارزشمند عصر ساسانی محسوب می شود، دارای بیمارستانی آموزشی نیز بود که نخستین بیمارستان آموزشی جهان و نخستین مرکز بیماری های دریایی در تمام دنیا به حساب می آید. این بیمارستان به عنوان مرکز درمان و آموزش پزشکی، مهم ترین مرکز پزشکی جهان باستان در قرن های 6 و 7 میلادی معرفی می شود.

دانشگاه جندی شاپور یا گندی شاپور، یکی از قدیمی‌ترین و مهم‌ترین مراکز علمی جهان باستان محسوب می‌شود که بخشی از ویرانه‌های آن، امروزه در حوالی شهر دزفول به چشم می‌خورد و از جاذبه های گردشگری استان خوزستان به شمار می‌آید. مکانی که بیش از ۱۷ قرن قدمت دارد و کهن‌ترین مرکز آموزشی در منطقه خاورمیانه و جهان به شمار می‌آید.

جندی شاپور علاوه بر دانشگاه به‌عنوان مرکز آموزش رشته‌های مختلفی چون طب، علوم، فلسفه و الهیات، دارای بیمارستانی آموزشی نیز بود که در تاریخ علم پزشکی جهان،‌ از اهمیت و اعتبار بالایی برخوردار است. در واقع شهرت فراوان جندی شاپور به‌واسطه دانشگاه و بیمارستان مهم این شهر، در تاریخ به ثبت رسید.

شهر کهن جندی شاپور را جایی در استان خوزستان کنونی (شهرهای دزفول، شوشتر یا شوش) می‌دانند. با این وجود به‌دلیل اختلاف نظرهایی که در این زمینه وجود دارد، مکان دقیق این شهر، همچنان در پرده‌ای از ابهام و گمانه‌زنی باقی مانده است. محل تقریبی این شهر را بنا به احتمال، در ۳۰ کیلومتری شرق شوش، ۱۸ کیلومتری جنوب غربی دزفول و ۵۰ کیلومتری شمال غرب شوشتر (نزدیک روستای اسلام آباد کنونی) تخمین می زنند.

ساختمان سه گوش اهواز

ساختمان سه گوش از بناهای قدیمی اهواز و در امانیه واقع شده است. این مجموعه با طراحی معمار مشهور آندره گدار فرانسوی ( خالق آرامگاه حافظ، دانشکده هنرهای زیبای دانشگاه تهران، ساختمان کتابخانه ملی ایران و...) در سال 1308 خورشیدی با مساحت 3هزار متر مربع به عنوان مقر بانک ملی ایران افتتاح شد. لیکن بعدها کاربری های متفاوتی را تجربه نمود. این مجموعه در ساحل غربی رود کارون و رو به روی پل نادری و میدان مولوی قرار دارد. سبک معماری خاص آن با اشاره ای به معماری دوره ساسانی و مدرن، خودنمایی می کند. در سال 1321 که اهواز در جنگ دوم جهانی اشغال شد، عمارت سه گوش مقر ارتش متفقین بود. در سال 1330 هم مقر سازمان آمریکای اصل چهار ترومن، ستاد استانداری خوزستان، ستاد فرمانداری اهواز و اداره کل دارایی استان خوزستان بود. تا این که در سال 1336 به مبلغ 2 میلیون تومان از بانک ملی ایران خریداری شد و دانشکده پزشکی جندی شاپور نام گرفت. این بنا از سال 1345 تا 1350، محل دانشسرای عالی تربیت دبیر، سازمان مرکزی و در نهایت دانشکده ادبیات و زبان های خارجی دانشگاه جندی شاپور شد. در حال حاضر این بنا در حال مرمت بوده و قرار است به عنوان بانک اطلاعاتی فرهنگی و پژوهشی و تحقیقات دانش بنیان مورد استفاده قرار گیرد.

نمای دیگری از ساختمان سه گوش اهواز

سد دز اندیمشک

سد دز یک سد بتُنی برق‌آبی است که بر روی رودخانه دز توسط یک کنسرسیوم ایتالیایی در ۲۳ کیلومتری شمال شرقی اندیمشک واقع شده‌است. احداث شد. این سد ۱۲۵۰۰۰ هکتار از اراضی پایین دست را آبیاری می‌کند و نقش مهمی در کنترل سیلاب‌های بالادستش دارد. نیروگاه این سد دارای قدرت نصب ۵۲۰ مگاوات می‌باشد.

احداث سد عظیم دز اندیمشک، در سال ۱۳۳۸ خورشیدی توسط ایتالیایی‌ها در کوه‌های زاگرس آغاز و در سال ۱۳۴۱ خورشیدی پایان یافت. این سد بتونی در ۲۳ کیلومتری شمال شرقی اندیمشک واقع شده‌است. دریاچهٔ این سد ۶۵ کیلومتر طول و ۲۲۵۰۰۰ کیلومترمربع مساحت داشته و گنجایش نهایی آن ۳٫۳ میلیارد مترمکعب می‌باشد. بر روی رودخانه دز. این سد با ارتفاع ۲۰۳ متر در زمان ساخت خود به عنوان یکی از مرتفع‌ترین سدهای جهان (ششمین سد جهان در آن زمان) شناخته می‌شد و در حال حاضر نیز پنجاهمین سد بلند دنیا در بین سدهای ساخته شده و در دست ساخت می‌باشد."

https://kwpa.ir/cs/ProjectsMgmt

نرگس زارهای بهبهان

زمانی که در کاوش‌های باستان‌شناسی تابوتی طلایی از شاهزاده‌ای ایلامی به‌دست آمد و دیرینگی آن‌ بیش از چهار هزار سال برآورد شد، آن‌چه نگاه‌ها را بیش‌تر به سوی خود کشید دکمه‌های پیراهن نقش تابوت بود که با طرحی از گل نرگس بر روی تابوت آذین شده بود. از همین نشانه‌ی کهن می‌توان دریافت که گل‌های نرگس خوزستان از گذشته‌های بسیار دور تاریخی در نزد خوزی‌ها چنان ارزش و زیبایی‌ای داشته است که آراستگی جامه‌ی خود را در نقش‌زدن گل‌های نرگس می‌دانستند. هنوز هم دشت گل‌های بهبهان چنین ارج و دل‌خواهی‌ای در نزد مردم دارد.

در جنوب خاوری خوزستان، شهر بهبهان، با انبوهی از یادبودهای تاریخی و زیبایی‌های زیست‌بومی، دیده می‌شود. آب‌وهوای آن‌جا کوهپایه‌ای است و گرم. یکی از دیرینه‌ترین دشت‌های نرگس‌زار ایران در آن‌جا دیده می‌شود. این هم هست که گل‌های نرگس بهبهان در میان دیگر گونه‌های نرگس ایران، یگانه و ویژه است و نمونه‌ی آن را در پهنه و گستره‌ی دیگری نمی‌توان یافت.

در میان گونه‌های نرگس ایران، نرگس‌های بهبهان به نام‌های گل‌گنبک، مسکین یا مسکین‌اک، شهلا و پنجه‌‌گربه‌ای شناخته می‌شوند. نرگسی که از همه خوشبوتر دانسته می‌شود، مسکین است؛ حتا پیکره و فُرم آن نیز بسیار زیباست. اما شگفت است که این نرگس دلپسند، در بازار گل‌ ایران، در سنجش با گل‌های نرگس دیگر، خریدار چندانی ندارد! شاید بدان سبب که نرگس‌های مسکین از گونه‌های دیگر کوچک‌تر هستند. نرگس‌های شهلایی خریداران بیش‌تری دارند.

در دشت نرگس بهبهان، این گل خوش‌رنگ به دو شیوه‌ی دیمی و آبیاری کشت می‌شود. گستره‌ی این دشت به 300 هکتار می‌رسد و زمان برداشت گل‌های آن از روزهای نخست دی‌ماه تا پایان اسفند است. در این دشت، سالانه بیش از 400 میلیون بوته‌ی نرگس کِشت می‌شود (تارنمای خوزنیوز، دی 1398).

اما آن‌چه دشت نرگس بهبهان را آوازه‌ی بیش‌تری داده است، جشنواره‌ای است که هر سال در روزهای پایانی دی‌ماه برگزار می‌شود. در این جشن دیدنی، قوم‌های گوناگونی از استان‌های خوزستان، اصفهان، چهارمحال‌وبختیاری، ایلام و استان‌های نزدیک خوزستان راهی بهبهان می‌شوند و در آن جشن باشکوه و مالامال از عطر و بوی نرگس‌ها، باشنده‌اند.

در جشنواره‌ی بهبهان برنامه‌هایی برگزار می‌شود که یک‌ازیک دیدنی‌تر است: برگزاری بازی‌های بومی و نمایش گروه‌های نمایشی و گذراندن روزی سرشار از شادی و رنگ! در این روز و هم‌زمان با آغاز جشنواره، در آموزشگاه‌های بهبهان «زنگ گل نرگس» به‌صدا درمی‌آید.

زیگورات چغازنبیل شوش

زیگورات دوراونتاش یا به فارسی چُغازَنبیل، نیایشگاهی باستانی است که حدود ۱۲۵۰ سال پیش از میلاد در تمدن ایلام ساخته شد. در زبان لری چغا به معنی تپه و زنبیل به معنی سبد می‌باشد. این زیگورات، بنای مرکزی محوطه باستانی به‌جای مانده از مجموعه ی ایلامی دوراونتاش است که نزدیک شوش در استان خوزستان قرار گرفته است. « ویکی‌پدیا »

تاریخ ثبت: ۱۹۷۹ (طی نشست سوم)

دیرینگی: تمدن ایلام

شمارهٔ ثبت: ۱۱۳

شماره ثبت ملی: ۸۹۵

معیار ثبت: فرهنگی: (iii) (iv)

مکان: ایران، استان خوزستان، شوش

سازه های آبی شوشتر

سازه های آبی تاریخی شوشتر مجموعه ای به هم پیوسته از پلها، بندها، آسیاب ها، آبشارها، کانال ها و تونل های عظیم هدایت آب هستند که در ارتباط با یکدیگر کار می کنند و در دوران هخامنشیان تا ساسانیان، جهت بهره گیری بیشتر از آب ساخته شدند. در سفرنامه مادام ژان دیولافوآ باستان شناس نامدار فرانسوی از این محوطه به عنوان بزرگ ترین مجموعه صنعتی پیش از انقلاب صنعتی یاد شده است

https://lastsecond.ir/attractions/3048-shushtar-historical-hydraulic-

سازمان آب و برق خوزستان

وجود منابع غنی آب و خاک در استان خوزستان و ضرورت بهره برداری از آنها ایجاب می نمود که مطالعات همه جانبه ای در این خصوص انجام گیرد. به همین دلیل در سال 1335 سازمان برنامه و بودجه موظف گردید به منظور شناخت پتانسیل های آبی و خاکی در منطقه مطالعات لازم از طریق مشاورین خارجی انجام دهد. بر این اساس مهندسین مشاور عمران و منابع به عنوان مشاور انتخاب شد و در اواخر همان سال مطالعات خود را آغاز نمود که نتیجه مطالعات انجام شده در اسفند سال1337 طی گزارشی تحت عنوان(طرح توسعه جامع منطقه خوزستان) تهیه و تحویل مقامات مسئول گردید.

در این گزارش با توجه به منابع عظیم آب و خاک موجود در منطقه، احداث 14 سد بر روی رودخانه های خوزستان، آبیاری حدود یک میلیون هکتار از اراضی مستعد کشاورزی و تولید 6600 مگاوات برق پیش بینی گردیده بود. مشاورین عمران و منابع در سال 1336 و در خلال مطالعات جامع خود به منظور تسریع در اجرای برنامه های عمرانی خوزستان در ابتدا چندین طرح را جهت اجرا به سازمان برنامه و بودجه پیشنهاد نمود که مهمترین آنها عبارت بودند از:

1. طرح چند منظوره دز: شامل احداث سد مخزنی دز، نیروگاه، خطوط انتقال نیرو و طرح تفصیلی مربوط به احداث شبکه آبیاری دز جهت آبیاری اراضی کشاورزی با استفاده از آب ذخیره شده.

2. طرح نیشکر هفت تپه به منظور احیای کشت نیشکر در خوزستان: برای پیگیری و اجرای طرحهای مذکور در سال 1336 موسسه عمران خوزستان که در حقیقت شعبه ای از شرکت مهندسین مشاور عمران و منابع نیویورک بود تاسیس و مشغول به کار گردید.

یک سال بعد یعنی در سال 1337 قرار داد سد مخزنی دز به امضاء رسید و طرح نیشکر هفت تپه در وسعت 2500 هکتار به صورت آزمایشی شروع شد. در تاریخ 9/ 3 / 1339 بر اساس قانونی که به تصویب مجلس وقت رسید سازمان آب وبرق خوزستان تاسیس و از شهریور همان سال مسئولیت اجرای طرحهای عمران خوزستان را رسماً بر عهده گرفت. در سال 1340 برای اولین بار پس از حدود 500 سال کشت نیشکر در خوزستان احیا گردید و اولین محصول نیشکر در منطقه هفت تپه برداشت و به شکر تبدیل شد. در سال 1341 عملیات اجرایی شبکه آبیاری دز آغاز شد و در اوایل سال 1342 سد مخزنی دز به مرحله بهره برداری رسید و در همین سال هم برای اولین بار آب تنظیم شده سد دز وارد بخشی از اراضی مربوط به شبکه آبیاری آزمایشی گردید.

به دلیل گستردگی وظایف اجرای طرحها و بنا به توصیه موسسه عمران خوزستان مبنی بر ضرورت ایجاد تشکیلات محلی برای برداشت آمار و اطلاعات پایه، منابع آب و مطالعات هیدرولوژی با تشکیل طرح بررسی منابع آب در سال 1342 این مسئولیت خطیر به آن طرح واگذار شد.

طرح بررسی منابع با حمایت سازمان آب و برق در اواخر سال 1342 به دنبال انتقال بنگاه مستقل آبیاری به وزارت آب و برق تحت نظارت این وزارتخانه به فعالیت پرداخت این طرح از سال 1347 به سازمان آب و برق خوزستان پیوست تا زیر نظر واحد آب این سازمان فعالیت های خود را گسترش بخشد. با تصویب و ابلاغ ساختار تشکیلاتی جدید سازمان آب و برق خوزستان از سوی وزارت نیرو در سال 1375 واحد آب با گسترش طیف وظایف محوطه و سازمان دهی نوین به معاونت کل امور آب تبدیل شد.

استان خوزستان به لحاظ موقعیت جغرافیایی و هیدرولوژیکی از بیشترین سهم آبهای جاری کشور برخوردار است به طوریکه با جریان 5 رودخانه بزرگ و پر آب : (کارون، زهره، دز، کرخه، جراحی) در خوزستان حدود 33% کل حجم آب سطحی کشور در این استان جاری است در استان خوزستان نزدیک بر 3/3 میلیون هکتار اراضی قابل کشت وجود دارد که در حال حاضر بیش از یک میلیون هکتار از آن مورد بهره برداری واقع می شود. همچنین نظر به وجود سدهای بزرگ دز و شهید عباسپور، کرخه، مارون و مسجد سلیمان ( گدار لندر) در خوزستان، سهم به سزایی در تولید انرژی برق آبی کشور به میزان 5065 مگاوات را بر عهده دارد.

وجود پتانسیلهای عظیم آب، خاک و انرژی بیانگر امکان توسعه پایدار در دشتهای استان خوزستان میباشد. به همین منظور سازمان آب و برق خوزستان از سال 1339 وظیفه برنامه ریزی بهره برداری، حفاظت از منابع و نیز اجرای طرحهای عمرانی با هدف توسعه منابع آب و خاک استان و تامین آب مورد نیاز برای مصارف شرب، کشاورزی، صنعت، شیلات و ..... را بر عهده دارد و در همین راستا بخشهایی با عنوان معاونت برنامه ریزی و بودجه، معاونت منابع انسانی، معاونت مطالعات پایه طرحهای جامع منابع آب، معاونت طرح و توسعه شبکه های آبیاری و زهکشی، معاونت بهره برداری از شبکه های آبیاری، معاونت طرح توسعه سدها و نیروگاهها، معاونت بهره برداری از سد و نیروگاهها و اداره کل امور آب استان در ساختار تشکیلاتی سازمان آب و برق خوزستان انجام وظیفه می نمایند.

رودخانه کارون خوزستان

استان خوزستان، استان ششم کشور پهناور ایران بوده و در جنوب غربی آن واقع شده است. در طول تاریخ مردم استان خوزستان، افتخارهای ملی زیادی آفریده و همواره با دشواری های فراوانی نیز مواجه گردیده اند. این استان زرخیز مواهب زیادی دارد که از مهمترین آنها رودخانه کارون را می توان نام برد.

رود کارون با درازای 950 کیلومتر، طولانی ترین رود ایران است. آب آشامیدنی مردم اهواز از رودخانه کارون تامین می شود. علاوه بر اهواز شهرهای شوشتر، مسجدسلیمان، خرمشهر و ایذه در حاشیه این رود قرار دارند. رودخانه کارون به غیر از تامین آب آشامیدنی و کشاورزی و تولید برق مصرفی، دارای مواهب دیگری نیز هست. از جمله بستر مناسبی برای سرمایه گذاری و ایجاد مکان های تفریحی پر رونق و نیز حمل و نقل کالا هست. به علت آنکه از مسیر این رودخانه می توان کالاهای تجاری و صادراتی ایران را با استفاده از حمل ونقل آبی، از اهواز و حتی شوشتر تا بنادر بین المللی خوزستان مانند خرمشهر و آبادان منتقل کرد.

این استان که جمعیت زیادی را در خود جای داده است، شوربختانه در پاره ای از موارد با بی مهری دولتمردان رو به رو شده و همین امر سبب مهاجرت و کوچ خوزستانی ها به سایر استان ها گردیده و شرایط نامطلوبی شکل گرفته است .