بخش اول: تاریخچه‌ای از شهرستان رامهرمز
رامهرمز مهد تمدن و جاودانگی سرشار از عشق‌ها و بازی‌های کودکانه‌ای است که ما انجام می‌دادیم. رامهرمز نام شهری از بناهای هرمز پادشاه ساسانی، در استان خوزستان است. یاقوت حموی می‌گوید که رامهرمز متشکل از دو کلمه رام (به پارسی یعنی «مقصود») و هرمز (نام یکی از خسروان ساسانی) بوده است. بعضی گفته اند که رامهرمز نامی کوتاه شده از رامهرمزد اردشیر، و این شهری است نامدار در خوزستان و عامه مردم خوزستان شهروندان این شهر را (رامزی) یا (رومزی) می‌گویند. طاق نصرت ساسانی که در مدخل شهر قرار دارد و آرامگاه هرمز ساسانی که در کنار یکی از خیابان‌های این شهر واقع شده است و سایر آثار باستانی که در بخش گردشگری و میراث فرهنگی، به آن‌ها اشاره خواهد شد گواهی بر سابقه تاریخی این شهرستان است.
پیشینه تاریخی شهرستان رامهرمز[1]
شهر رامهرمز از شهرهای تاریخی و مهم دنیای قدیم بوده و تمدن شهرنشینی در آن به هزاره سوم قبل از میلاد (دوره ایلامی میانه) می‌رسد.
بر اساس کاوش‌های باستانشناسی در سال‌های دهه ی چهل تا پنجاه هجری شمسی در «تُلِ بُرمی» رامهرمز که سبب کشف ساختمانی با یک دیواره و آجرهایی به طول 40 در 40 سانتی متری در زیر این تل گردید، معلوم شد که قدمت این شهرستان به هزاره سوم قبل از میلاد می‌رسد. در کاوش‌های بعدی در سایر تپه‌های این شهرستان از جمله «تُلِ دیمِه» صورت گرفت، باز هم اشیایی کشف شد که تأکیدی بر وجود تمدن ایلامی در این شهرستان داشت.
در کاوش‌های بعدی باستانشناسی که توسط آقای مک کاون از مؤسسه شرقی دانشگاه شیکاگو در سال 1948 میلادی در «تُلِ گِسِر» رامهرمز انجام شد، ویرانه‌های یک قلعه عیلامی متعلق به هزاره دوم پیش از میلاد ظاهر گشت. در زیر این طبقه آثار دوران پیش از ایلامی، مرکب از الواح و سفال دیده شد. بر این اساس قدمت این شهر به بیش از دوره ایلامی (حدود شش هزار سال) می‌رسد.
جدیدترین کاوش‌های باستانشناسی در تل جوبجی رامهرمز و کشف دو تابوت ایلامی، پنج حلقه قدرت و دیگر کشفیات باستانشناسی که از نظر زیبایی و ظرافت تاریخی بی‌نظیر و بی‌همتا است و ترجمه خطوط میخی ایلامی حلقه‌های پیدا شده، معلوم گشت که شهر رامهرمز حاکم نشین ایلامی شهرهای همجوار خود بوده است. کشفیات باستان شناسی اردیبهشت ماه سال 1386 رامهرمز در سطح ایران و حتی دنیا بی‌سابقه بوده است. در دوره ساسانی در زمان هرمز بن شاپور بابکان ساسانی، رامهرمز پایتخت هرمز ساسانی بوده است و به عنوان «رامهرمز» یعنی محل آرامش و آسایش «هرمز» معروف بوده است. مردم محلی آن را مخفف کرده و «رومز» می‌نامند.
رامهرمز در دوران حکومت ساسانیان از شهرهای مهم آن دوره و محل ضرب سکه شاهی محسوب می‌شده است. در دوران هخامنشی نیز این شهر از شهرهای مهم آن عصر بوده است. کشف پایه ستون‌های سنگی هخامنشی در منطقه شیفه رامهرمز که تعداد آن‌ها به هیجده عدد می‌رسید، نشان از وجود دو کاخ بزرگ در آن محل بوده است.
در دوران اسلامی، رامهرمز از رونق علمی، فرهنگی و اقتصادی چشمگیری برخوردار بوده و اندیشمندانی را در دامان خود پرورده است. کتابخانه بزرگ رامهرمز با کتابخانه بصره برابری می‌کرده و محل ضرب سکه طلا و نقره در دوران اسلامی بوده است.
این شهرستان در سال‌های دفاع مقدس 7644 نفر نیروی رزمنده و 113 آزاده و2500 جانباز و بیش از 588 شهید را تقدیم اسلام کرد و چندین بار مورد تهاجم هوایی و موشکی رژیم بعثی عراق قرار گرفت.
[1] نقل از کهن شهر رامهرمز، نوشته آقای حسین یوسفی
